Achtergronden

INLEIDING - Januari 2020

Deze website is een geheel vernieuwde voortzetting van de oorspronkelijke www.kortelingdeschilders.nl, zoals die in januari 2011 gelanceerd is.

Dat was bij gelegenheid van de grote overzichtstentoonstelling van het toenmalige HMD in Museum “De Waag”. Het tot dan toe (2007-2011) gedocumenteerde beeldmateriaal was een aanleiding en informatiebron voor de samenstellers.

Om voor geïnteresseerden de achtergrond van het oorspronkelijke initiatief documentatieproject beschikbaar te houden volgt hierna de tekst van de oorspronkelijke introductie in 2011.

INLEIDING - Januari 2011

Eind 2007 is het initiatief voor dit documentatieproject genomen en na overleg met de auteur van “Deventer en zijn Schilders” was de feitelijke start op 19 februari 2008 met een oproep in de lokale Deventer krant “De Stentor”, waarin doel en motivatie kort en bondig uiteengezet worden.

HET PROJECT

     IN HET DEPOT BIJ HMD 

- foto Ab Hakeboom - "rijp en groen, het maakt niet uit. Ik wil alles documenteren"

SPEUREN NAAR SCHILDERIJEN KORTELING 
Nazaat schildersfamilie Korteling wil overzicht alle werken voorouders.

Door Herman van Amelsvoort
DEVENTER
- Valentijn Korteling (70) heeft zichzelf een niet geringe opdracht gesteld: het inventariseren van alle schilderijen en tekeningen van zijn illustere voorouders, de Deventer schildersfamilie Korteling."Rijp en groen, het maakt niet uit. Ik wil alles documenteren". 

De Deventernaar van geboorte schat dat de acht schilders (sinds 1809) in zijn familie samen goed zijn voor ca. driehonderd werken. Van ruim de helft daarvan weet hij waar ze zich bevinden, met name in het Historisch Museum Deventer en bij hem, zijn neef en zijn nicht. "Verder bevinden zich er nog veel bij particulieren. Daar zitten juweeltjes bij die ik graag zou willen zien. Er komt weinig op de markt, de mensen blijven er op zitten." Voorlopig gaat het Korteling er alleen maar om een overzicht te maken. "Ik ben geen kunsthistoricus. Wat daarna komt zie ik wel. Een boek, een website, een tentoonstelling, een catalogus? Misschien. Ik ben de laatste van de familie die een aantal van hen heeft gekend. Als ik het niet in kaart ga brengen denk ik dat het niet meer gebeurt." 

Het Historisch Museum Deventer heeft waarschijnlijk de grootste collectie. "Om precies te zijn 71. In Assen bij de Stichting Schone Kunsten zitten er ong. twintig. Dat zijn legaten van de dochters van Bartus Korteling en die worden vakkundig beheerd. Verder zijn ze te vinden in Zutphen, Arnhem, Zwolle en Haarlem. 

Zijn neef Hendrik (89), die in het Groningse Roden woont, is de enige nog levende Korteling-schilder. Valentijn Korteling en zijn neef en nicht hebben tachtig schilderijen in familiebezit. "De rest zit bij particulieren en die hoop ik op te kunnen sporen. Ik ben in voor elke vorm van contact met Korteling-eigenaren. En ik ben geïnteresseerd in elk werk. Ook in de tekeningen en studies. Ze maakten eindeloos veel studies en schilderden op alles wat ze konden krijgen zoals linnen, houten panelen, board of karton". 

De Kortelingen hebben een rol van betekenis gehad in Deventer. Stamvader was Gerhard Korteling die leefde van 1809 tot 1888. Hij had twee zoons, Bartus en Willem die beiden ook schilderden. Bartus gaf les aan de “Avondteekenschool”, onder meer aan Han Van Meegeren. Ook hun zoons hanteerden het penseel. De meest geliefde schilderijen zijn van de hand van Bartus en vooral van zijn zoon Willem (1889-1964). Maar ook diens neef, de vroeg overleden Gerhard Willem (1889 -1912) was zeer getalenteerd. Valentijn Korteling, die zelf overigens niet schildert, is de kleinzoon van Bartus’ broer Willem en zoon van de Deventer schrijver Herman Korteling.

DE RESULTATEN

Op die oproep is zeer goed gereageerd en al daarvoor was er de instemming en volle medewerking van HMD (Historische Museum Deventer) en DMA (Drents Museum Assen) waar de belangrijkste museum collecties Korteling werken in depot worden beheerd. 

Het is ook in zekere zin een voortzetting van het werk van Herman Daniel Korteling. Al in de jaren 1960 – 1980 was bij begonnen met een bescheiden inventarisatie met zwart wit foto’s van werken van zijn oom, neef en broers. Hij was in die periode ook een belangrijke informatiebron voor Henk van Baalen bij de voorbereiding van de eerste uitgave van "Deventer en zijn Schilders". 

Het geheel omvat momenteel (eind 2010) ca. 500 schilderijen en pastels en ca. 1000 tekeningen. Dat bestand wordt stap voor stap op de site ingevoerd, te beginnen met de schilderijen. De tekeningen of een selectie daaruit volgen later. 

"ontdekking" v/d boerenbegonia`s van BK

Ook nu anno 2010, na ruim 3 jaar, worden nog regelmatig nieuwe stukken toegevoegd. Hoe compleet het geheel uiteindelijk wordt hangt af van verder speurwerk, maar vooral van tips van geïnteresseerde particulieren en professionals.

Deze documentatiesite, de tentoonstelling en het boek zal dat hopelijk stimuleren. ALs daar behoefte aan blijkt te bestaan kan in een later stadium op verzoek wellicht een gedrukte versie of een selectie “the best of” worden samengesteld. 

De site geeft vooral afbeeldingen met basisinformatie over gebruikte techniek, afmetingen e.d. en een uniek CSK registratienummer. Zo kan iedere eigenaar "zijn stuk" identificeren met bijbehorend CSK nr en dat desgewenst op de achterzijde onuitwisbaar merken. 

Op termijn zal die registratie nuttig worden bij verkoop en verzekering van het werk. Als daar aanleiding toe is wordt op echtheid gecontroleerd, maar er is geen selectie op kwaliteit toegepast. Dus ook minder goed gelukte werken of stukken in slechte staat worden puur als documentatie opgenomen. 

Helaas hebben de meeste Korteling schilders zelf weinig geadministreerd of gedocumenteerd. Vaak ontbreekt de datering en soms zelfs de signering. Als de afbeelding een museumstuk betreft wordt dat met name vermeld (zie legenda). Al het overige is particulier bezit en blijft dus anoniem. 

Ook stukken die op internet "voorbij" komen (veiling, galerie, marktplaats) worden, indien mogelijk, opgenomen met vermelding van de bron, etc. De kwaliteit van de fotografie verschilt soms sterk, afhankelijk van de herkomst en de geboden omstandigheden, maar is meestal goed genoeg voor een afdruk van redelijke kwaliteit op A4 formaat. 

De presentatievolgorde is chronologisch naar geboortejaar van de schilders. Omdat de naam Willem veelvuldig voorkomt in meerdere generaties is daarbij steeds vermeld wiens zoon het is.  

HET LOGO VERKLAARD 

De symboliek van dit logo zal duidelijk zijn voor iedere geïnteresseerde uit de regio Deventer en zeker voor hen die het ex libris van Herman Korteling kennen. 

Het origineel daarvan is een stijlvol ontwerp uit omstreeks 1920 van de hand van diens vriend Arnold Bokhorst en is, bij ex libris kenners, een erkend juweeltje. Omdat Herman K zich ook beijverde voor het behoud en de promotie van het Deventer schilders erfgoed, waaronder dat van zijn familie, leek het ons gerechtvaardigd het raamwerk van zijn ex libris te gebruiken als basis voor het logo voor deze website. 

De Deventer connectie is in één oogopslag duidelijk. De 4-delige spreuk staat op de trans van de beroemde koepel op de “Lebuinustoren” en luidt, vrij en zeer dichterlijk, vertaald:

                     Op God de Heer vertrouwen

                     Uit waakzame ogen schouwen

                     Bezinnen eer beginnen

                     Kloeke daden minnen. 

Het afgebeelde schilderspalet is afkomstig uit het atelier van Willem Bzn, zoals het door hem ’t laatst gebruikt is.Het stadsgezicht is een uitsnede uit een groot schilderij van zijn hand uit ca. 1950 dat tijdens de speurtocht voor het documentatie project in een particuliere collectie is "ontdekt". 

Zo zijn alle hoofdelementen van deze documentatie site compact verenigd in een herkenbaar en karakteristiek logo.